«كوثر» از پایگاه روسی به فضا می‌رود؛ ماهواره ایرانی پایش كشاورزی در هفتم دی

مدیر عامل یكی از شركت‌های دانش‌بنیان از پرتاب ماهواره كوثر در روز 7 دی از پایگاه وستوچنی روسیه خبر داد و گفت: این ماهواره نسخه تجمیع‌شده نسل دوم ماهواره‌های «كوثر-1» و «هدهد-1» است كه برای اجرای ماموریت پایش بخش كشاورزی طراحی شده و برای دریافت بهتر تصاویر آن نسبت به تاسیس ایستگاه زمینی اقدام كردیم كه كل این ایستگاه از سوی محققان این شركت اجرایی شده است.

دكتر حسین شهرابی، مجری طرح اظهار كرد: هفتم دی‌ماه، ماهواره «كوثر» ارتقاءیافته این شركت به مدار تزریق خواهد شد و این ماهواره در واقع نسخه تجمیع‌شده نسل دوم ماهواره‌های «كوثر-1» و «هدهد-1» به شمار می‌رود.

وی با تاكید بر اینكه كوثر 1.5 تركیب ماموریت تصویربرداری و اینترنت اشیاء برای هوشمندسازی كشاورزی است، افزود: ماهواره «كوثر-1» با مأموریت سنجشی و ماهواره «هدهد-1» با مأموریت اینترنت اشیاء طراحی و ساخته شده‌اند و پرتابی كه سال گذشته انجام شد، از نظر معیار‌های موفقیت، برای ماهواره كوثر بالای 70 درصد و برای ماهواره هدهد بالای 90 درصد موفقیت‌آمیز بود.

مدیرعامل این شركت دانش‌بنیان اظهار كرد: با وجود این، از نظر تصویربرداری، در ماهواره «كوثر-1» به تثبیت مطلوب نرسیدیم، اما در ویرایش جدید ماهواره كوثر كه اكنون در نوبت پرتاب قرار دارد، هم نقاط ضعف برطرف شده و هم تلاش كرده‌ایم نقاط قوت دو ماهواره قبلی شركت، یعنی هدهد و كوثر را با یكدیگر تجمیع كنیم و امیدواریم به اهداف مورد نظر دست پیدا كنیم.

شهرابی خاطرنشان كرد: از نظر ما، چه ماهواره «كوثر-1»، چه «هدهد-1» و چه نمونه ارتقاءیافته كوثر، همگی ماهواره‌های نمایش فناوری در مدار محسوب می‌شوند و این پروژه‌ها باید ما را برای توسعه یك منظومه ماهواره‌ای آماده كنند. از تجمیع ماهواره‌های «كوثر-1» و «هدهد-1»، ماهواره ارتقاءیافته كوثر متولد شد كه به‌صورت همزمان مأموریت تصویربرداری و مأموریت اینترنت اشیاء را در خود دارد.

مدیرعامل این شركت دانش‌بنیان افزود: هدف این مأموریت‌ها با محوریت كشاورزی دقیق تعریف شده است تا بتوانیم با استفاده از تصاویر ماهواره «كوثر 1.5»، تحلیل سلامت گیاه و سایر تحلیل‌های مورد نیاز مزارع كشاورزی را انجام دهیم و همچنین به كمك اینترنت اشیاء، به فرآیند‌های هوشمندسازی مزارع به‌ویژه در مناطقی كه به دلیل فاصله زیاد از شبكه‌های مخابرات زمینی از پوشش ارتباطی مناسبی برخوردار نیستند، كمك كنیم.

شهرابی ادامه داد: معمولاً در فرآیند‌های هوشمندسازی، زیرساخت مخابرات یكی از مهم‌ترین زیرساخت‌هاست كه می‌تواند نقش اساسی در پیشبرد این فرآیند‌ها ایفا كند.

وی گفت: ما این دو مأموریت را مدنظر قرار داده‌ایم، اما خودمان نیز واقف هستیم كه تحقق كامل این مأموریت‌ها نیازمند تكثیر ماهواره است و تعداد ماهواره‌ها باید افزایش یابد؛ همچنین در حوزه ساختار‌های ماهواره‌ای به تنوع تصاویر، تنوع طیفی و حتی قابلیت‌های متنوع مخابراتی در باند‌های مختلف نیاز خواهیم داشت.

مدیرعامل این شركت دانش‌بنیان تأكید كرد: از همه مهم‌تر، انجام كار‌های میدانی است و حوزه‌های فضایی می‌توانند به‌عنوان یك نخ تسبیح عمل كنند كه این بخش‌ها را به یكدیگر متصل می‌كند.

شهرابی افزود: قطعاً همه آنچه از این حوزه انتظار داریم، تنها از مسیر فضا محقق نمی‌شود و لازم است با فرآیند‌های میدانی، صنایع دیگر، شركت‌های مختلف و سایر فعالان این حوزه همكاری كنیم تا در نهایت به یك كار جامع و اثرگذار برسیم.

راه‌اندازی ایستگاه زمینی اختصاصی؛ گامی مهم در كنترل و پایش ماهواره‌های ایرانی

مجری پروژه‌های ماهواره‌های كوثر و هدهد، با اشاره به تقویت ضعف‌های فناوری در نسخه جدید «كوثر»، گفت: یكی از مشكلاتی كه در نسخه‌های قبلی داشتیم، مربوط به ایستگاه زمینی بود؛ به‌طوری‌كه در پرتاب قبلی از ظرفیت ایستگاه‌های زمینی موجود استفاده كردیم، اما این ایستگاه‌ها با چالش‌هایی مواجه بودند كه در حین عملیات خود را نشان دادند.

وی افزود: به همین دلیل، شركت ما در حال راه‌اندازی یك ایستگاه زمینی مجزا است كه به‌طور كامل توسط خود شركت ساخته شده و این موضوع باعث می‌شود خیال ما از نظر انجام تست‌ها راحت‌تر باشد و با اعتماد بیشتری به نتایج طراحی‌ها تكیه كنیم.

مجری پروژه‌های ماهواره‌های كوثر و هدهد ادامه داد: مشكل دیگری كه با آن مواجه بودیم، به حوزه كنترل وضعیت ماهواره بازمی‌گشت؛ به‌گونه‌ای كه به دلیل وجود برخی مشكلات در این بخش، نتوانستیم ماهواره را به‌طور كامل و پایدار به سمت زمین نگه داریم.

شهرابی گفت: این مسئله باعث می‌شد كه در برخی مواقع، ضمن اینكه امكان تصویربرداری مناسب فراهم نمی‌شد، ماهواره به سمت خورشید قرار بگیرد و همین موضوع موجب برهم خوردن تراز انرژی در ماهواره شود؛ به این معنا كه تعادل میان میزان جذب انرژی خورشیدی دچار اختلال می‌شد.

وی افزود: نكته دیگر در حوزه تصویربرداری این بود كه ما دو دوربین رنگی و نزدیك مادون قرمز داشتیم كه میزان تفكیك‌پذیری این دو دوربین با یكدیگر متفاوت بود، در حالی كه برای كاربردی كه مدنظر داشتیم، بهتر بود تفكیك‌پذیری این دو دوربین برابر باشد.

ایستگاه زمینی جدید و لینك‌های مخابراتی پیشرفته، نقاط ضعف كوثر را تقویت كردند

مجری پروژه‌های ماهواره‌های كوثر و هدهد تأكید كرد: در نمونه جدید ماهواره، این موضوع اصلاح شده و با استفاده از لنز‌های مناسب‌تر كه موفق به تهیه آنها شدیم، عملاً تفكیك‌پذیری دو دوربین به اعداد آزمایشگاهی و مقادیر طراحی مدنظر خودمان نزدیك شده است. این موارد از جمله نكات مهمی است كه در نسخه جدید ماهواره انجام شده و نقش مؤثری در بهبود عملكرد فناوری آن دارد.

شهرابی در تشریح اقدامات انجام‌شده برای بهبود مدیریت و كنترل وضعیت ماهواره كوثر، گفت: برای اینكه بتوانیم مدیریت و كنترل وضعیت بهتری روی ماهواره داشته باشیم، یك لینك مخابراتی ویژه به سامانه اضافه كردیم تا حتی در صورت نیاز، امكان به‌روزرسانی كامل برنامه كنترل وضعیت ماهواره از روی زمین فراهم باشد. این موضوع یكی از نكاتی بود كه در طراحی و ساخت نسخه جدید ماهواره به‌طور جدی مدنظر قرار دادیم تا انعطاف‌پذیری و قابلیت اطمینان سامانه افزایش پیدا كند.

مجری پروژه‌های ماهواره‌های كوثر و هدهد، ادامه داد: از نظر لینك‌های مخابراتی، در ماهواره‌های «هدهد-1» و «كوثر-1» سه نوع لینك مخابراتی با سازندگان مختلف در اختیار داشتیم كه دو مورد از این سه لینك توسط شركت ما ساخته شده بود و یكی از لینك‌ها نیز قابلیت ارتباط با ایستگاه‌های بین‌المللی را داشت.

شهرابی گفت: در نسخه ویرایش جدید ماهواره، این قابلیت در نظر گرفته شده است كه از بهترین لینك‌های مخابراتی نسخه‌های قبلی استفاده شود و همزمان امكان برقراری ارتباط بین‌المللی نیز برای ماهواره فراهم شده و اینها بخش عمده اقداماتی است كه در حوزه بهینه‌سازی‌ها انجام داده‌ایم و امیدواریم با اجرای این اصلاحات، گام بزرگ دیگری در مسیر نزدیك شدن به توسعه یك منظومه ماهواره‌ای برداشته شود.

شهرابی در خصوص آخرین وضعیت ماهواره «كوثر1.5»، گفت: این ماهواره تحویل داده شده و مراحل پرتاب آن طبق روال پیش‌بینی‌شده در حال انجام است.

توسعه ایستگاه‌های زمینی فضایی در دستور كار بخش خصوصی

شهرابی با بیان اینكه ماهواره‌ها برای كنترل و پایش نیازمند مجموعه‌ای از ایستگاه‌های زمینی هستند، گفت: برای انجام عملیات كنترل ماهواره، معمولاً از مجموعه‌ای از ایستگاه‌ها استفاده می‌شود كه به آن سامانه «TT&C» (كنترل، رهگیری و فرماندهی) گفته می‌شود. در این ایستگاه‌ها، اطلاعات مربوط به قابلیت‌ها و وضعیت سلامت ماهواره به‌صورت داده به زمین مخابره می‌شود و در صورتی كه نیاز به انجام فرآیند‌های اصلاحی یا عملیاتی روی ماهواره وجود داشته باشد، فرامین لازم از طریق ایستگاه‌های زمینی به ماهواره ارسال می‌شود.

مجری پروژه‌های ماهواره‌های كوثر و هدهد ادامه داد: سازندگان ماهواره معمولاً از این ایستگاه‌ها برای مدیریت و كنترل ماهواره استفاده می‌كنند تا بتوانند به‌صورت مستمر وضعیت آن را پایش كنند.

شهرابی گفت: ما تلاش كردیم در این بخش از زیرساخت‌های موجود استفاده كنیم و به‌سمت ایجاد زیرساخت‌های جدید نرویم، اما در پرتاب فعلی، یك ایستگاه زمینی اختصاصی را به این شبكه اضافه می‌كنیم كه ساخت مجموعه ما است.

وی افزود: نكته دیگر مربوط به دریافت تصاویر ماهواره‌ای است؛ در جایی كه نیاز به ارسال داده‌های حجیم تصویری به زمین وجود دارد، علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های داخلی، تلاش كرده‌ایم با شبكه‌های بین‌المللی نیز قرارداد‌های دریافت تصویر منعقد كنیم.

مدیرعامل این شركت دانش‌بنیان ادامه داد: اضافه شدن این شبكه‌های بین‌المللی به ظرفیت داخلی كمك می‌كند تا هم قابلیت اطمینان دریافت تصاویر افزایش یابد و هم بتوانیم با استفاده از تعداد بیشتری ایستگاه، حجم بالاتری از تصاویر را از ماهواره دریافت كنیم.

امكان ارسال پیام‌های مردمی از طریق ماهواره كوثر از فضا به سراسر دنیا

شهرابی تاكید كرد: ما با افتخار از آغاز پویش «پیام امید ما از فضا» خبر می‌دهیم؛ پویشی كه با هدف افزایش مشاركت عمومی در فعالیت‌های فضایی و ایجاد تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد برای علاقه‌مندان این حوزه طراحی و اجرا شده است. در چارچوب این پویش، ماهواره «كوثر» كه در تاریخ 7 دی‌ماه از پایگاه پرتاب در كشور روسیه به فضا پرتاب خواهد شد، پس از استقرار موفق در مدار عملیاتی، امكان دریافت و پخش پیام‌های ثبت‌شده كاربران را فراهم می‌كند و به بستری برای انتقال پیام‌های مردمی از فضا به زمین تبدیل خواهد شد.

مدیر عامل این شركت دانش‌بنیان ادامه داد: پس از پرتاب ماهواره و قرارگیری آن در مدار تعیین‌شده، پیام‌های ثبت‌شده از طریق ایستگاه زمینی ما به ماهواره ارسال می‌شوند. ماهواره «كوثر» این پیام‌ها را در قالب یك زمان‌بندی مشخص و به‌صورت فراگیر به سمت زمین مخابره می‌كند. ایستگاه‌های زمینی دریافت‌كننده، این پیام‌ها را دریافت كرده و نتایج نهایی پس از پردازش، در وب‌سایت ما برای مشاهده عموم منتشر خواهد شد.

به گفته وی پویش «پیام امید ما از فضا» بخشی از تلاش ما برای توسعه فعالیت‌های فضایی، ترویج علم و فناوری و ایجاد ارتباطی ملموس میان مردم و صنعت فضایی كشور است. امیدواریم این پویش، تجربه‌ای الهام‌بخش برای علاقه‌مندان و گامی مؤثر در مسیر آشنایی عمومی با توانمندی‌های فضایی باشد.

پرتاب نمونه ارتقاءیافته كوثر تا 6 روز دیگر

مجری پروژه‌های ماهواره‌های كوثر و هدهد، با بیان اینكه ماهواره «كوثر» روز 7 دی از پایگاه «وستوچنی» روسیه به مدار تزریق می‌شود، گفت: پرتابگر این ماهواره، سایوز است.

وی افزود: دو نهاد معاونت علمی ریاست‌جمهوری و سازمان فضایی، جزء حامیان اصلی پروژه بودند و حمایت‌های مالی خود را ارائه كردند و به نظر می‌رسد كه این حمایت‌ها نه تنها برای ما، بلكه برای تمامی شركت‌های فعال در این عرصه ادامه داشته باشد.

شهرابی با اشاره به چالش‌های شركت‌های فعال در حوزه فضایی، گفت: پروژه‌های فضایی دو ریسك عمده از نگاه بهره‌برداری دارند؛ اول ریسك فناوری كه به دلیل پیچیدگی كار، نیازمند انجام تحقیقات و تست‌های متعدد است تا گزینه‌های مختلف پرتاب و نتایج آن ارزیابی شود.

وی افزود: ریسك دوم مربوط به بازار است. با وجود همه مشكلات و دردسرها، پروژه آماده شده است، اما همواره این سؤال مطرح می‌شود كه آیا مشتری برای محصول وجود دارد یا خیر، میزان صبر مشتری چقدر است و فاصله نقطه‌ای كه در آن هستیم با نقطه‌ای كه مشتری نیاز دارد، چقدر است. این مسائل اهمیت زیادی دارند؛ برای مثال با تك ماهواره نمی‌توان نیاز‌های كشاورزی را پوشش داد، زیرا كشاورز تمایل دارد هفته‌ای یك بار محصولات خود را پایش كند، اما با تك ماهواره، ممكن است دو تا سه ماه طول بكشد تا یك منطقه مجدداً پایش شود.

شهرابی گفت: این فاصله بین شرایط فعلی و نیاز واقعی جامعه باید پر شود و در برخی موارد باید صبر ایجاد كرد تا این فاصله كاهش یابد.

حمایت سازمان فضایی از بازار و پوشش ریسك فناوری

مدیر عامل این شركت دانش‌بنیان افزود: در حال حاضر، معاونت علمی ریاست‌جمهوری به‌عنوان یكی از نهاد‌های حاكمیتی می‌تواند در پوشش ریسك فناوری كمك كند و سازمان فضایی و سایر نهاد‌های مرتبط مانند وزارت جهاد كشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌توانند در بخش بازار و توسعه مأموریت‌های اینترنت اشیاء نقش داشته باشند.

شهرابی گفت: در قراردادی كه تاكنون داشتیم، سازمان فضایی با پیش‌خرید تصاویر ماهواره «كوثر» كمك كرده است تا خلأ بازار تا حدی پوشش داده شود، اما این بدان معنا نیست كه در شرایط ایده‌آل قرار داریم؛ هنوز ریسك‌های فناوری وجود دارد و اگرچه قوانین، به ویژه قانون برنامه هفتم توسعه، دولت را موظف كرده است كه برای شركت‌های خصوصی فعال در منظومه‌های ماهواره‌ای پوشش ریسك فراهم كند، اما تاكنون راهكار اجرایی مشخص ارائه نشده است.

وی افزود: تلاش می‌كنیم با كمك معاونت علمی و سازمان فضایی این موضوعات حل شود تا الگویی برای دیگر شركت‌های فعال در این عرصه ایجاد شود.

شهرابی در پاسخ به این سؤال كه آیا پوشش ریسك مربوط به سازمان فضایی است یا معاونت علمی ریاست‌جمهوری، گفت: شاید بتوان گفت مربوط به هر دو نهاد است، اما از آنجا كه پوشش ریسك عمدتاً شامل بیمه، منابع مالی و مسائل مشابه است، از نظر قوانین، معاونت علمی به این موضوع نزدیك‌تر است. با این حال، قوانین موجود هنوز مناسب شرایط فعلی حوزه فضایی نیست و قطعا باید بین سازمان فضایی و معاونت علمی به یك راهكار جدید برسند تا پوشش ریسك به‌صورت واقعی برای شركت‌های دانش‌بنیان انجام شود.

وی افزود: این پوشش ریسك به معنای ایجاد وابستگی برای شركت‌های دانش‌بنیان نیست و هدف این نیست كه هر شركتی كه ادعایی در حوزه فضایی دارد، حمایت شود؛ ما نیز به‌عنوان شركت دانش‌بنیان چنین انتظاری نداریم.

مجری پروژه‌های ماهواره‌های كوثر و هدهد، در تشریح نحوه پوشش ریسك فناوری، گفت: الان سر قراردادها، ضمانت‌نامه سپرده‌ایم و تعهد داده‌ایم كه كار ما باید موفقیت‌آمیز باشد و منظور ما از پوشش ریسك فناوری این است كه شركتی كه كار خود را به‌درستی انجام می‌دهد، ریسك ناشی از ذات فناوری مدیریت شود، نه ریسك ناشی از كوتاهی شركت‌های دانش‌بنیان.

وی افزود: طبق قانون، همه نهاد‌ها باید كمك كنند تا این ریسك مدیریت شود و این ریسك نباید تنها بر عهده یك شركت دانش‌بنیان باشد، بلكه پذیرش آن باید از سوی تمامی ذی‌نفعان صورت گیرد.