آنفلوانزا نوعی عفونت حاد تنفسی و بیماری ویروسی واگیردار است كه هرساله با شروع فصل پاییز گسترش می‌یابد. شناخت علمی این ویروس و شیوه‌های انتقال و پیشگیری آن، نقش مهمی در كنترل شیوع و كاهش عوارض آن دارد.
آنفولانزا یا انفلوآنزا (Influenza) یك بیماری عفونی تنفسی است كه عامل آن ویروس‌های خانواده اورتومیكسوویریده (Orthomyxoviridae) هستند.
سه نوع اصلی از ویروس‌های آنفولانزا كه انسان را مبتلا می‌كنند شامل نوع A، B و C هستند. از میان آنها، ویروس‌های نوع A و B بیشترین نقش را در بروز بیماری‌های فصلی انسان‌ها دارند. ویروس نوع C معمولاً باعث عفونت‌های خفیف‌تر شده و اهمیت بالینی كمتری دارد.
ویروس آنفولانزا عمدتاً از طریق ذرات تنفسی معلق در هوا منتشر می‌شود. هنگامی كه فرد بیمار سرفه یا عطسه می‌كند، ویروس می‌تواند در فضای اطراف پراكنده شده و از طریق راه‌های تنفسی فوقانی به افراد سالم منتقل شود.
همچنین انتقال ویروس از طریق تماس با سطوح آلوده و سپس تماس دست با بینی یا دهان نیز امكان‌پذیر است. دوره نهفتگی بیماری معمولاً بین یك تا چهار روز است و فرد ممكن است یك روز پیش از بروز علائم و تا حدود پنج تا هفت روز پس از آن، ناقل بیماری باشد.
علائم بالینی آنفولانزا شامل تب ناگهانی، لرز، سرفه خشك، گلودرد، بدن‌درد، خستگی شدید و گاه علائمی، چون تهوع و اسهال (به ویژه در كودكان) است. باید توجه داشت كه آنفولانزا با سرماخوردگی معمولی متفاوت است؛ شدت علائم، سرعت ظهور و طول مدت بیماری در آنفولانزا معمولاً بیشتر است. به دلیل همین تفاوت‌ها، تشخیص درست و مراقبت پزشكی مناسب اهمیت دارد.
با توجه به تغییرات مكرر آنتی‌ژنی ویروس آنفولانزا، ایمنی طبیعی نسبت به آن كوتاه مدت است و احتمال ابتلا به ویروس‌های جدید در فصل‌های بعدی وجود دارد. بر همین اساس، سازمان جهانی بهداشت (WHO) و مراكز كنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) بر توسعه سالانه واكسن آنفولانزا منطبق با زیرگونه‌های غالب آن فصل تأكید دارند. با نزدیك شدن به فصل پاییز و آغاز موج سالانه شیوع آنفولانزا، افرادی كه سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند از جمله سالمندان، كودكان خردسال، زنان باردار و مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، آسم یا بیماری‌های قلبی، در گروه‌های پرخطر محسوب می‌شوند. این افراد می‌توانند برای دریافت مشاوره و تزریق واكسن فصلی آنفولانزا به مراكز معتبر پزشكی یا بهداشتی مراجعه كنند. نكته مهم آن است كه واكسیناسیون اگرچه نمی‌تواند تضمین كامل برای عدم ابتلا باشد، اما می‌تواند شدت بیماری، طول مدت ابتلا و بروز عوارض جدی را به طور چشمگیری كاهش دهد.
عوارض واكسن آنفولانزا:
واكسن‌های آنفولانزا ممكن است مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی ایجاد كنند. این عوارض معمولا خفیف و موقتی هستند و به ندرت بروز پیدا می‌كنند. شایع‌ترین عوارض واكسن‌های آنفولانزا شامل موارد زیر می‌شوند:
احساس درد، قرمزی، گرما و در برخی موارد تورم در محل تزریق
سردرد و یا دردهای ماهیچه‌ای
سرگیجه یا غش كردن
تب خفیف
معده درد
موارد احتیاط و منع تزریق واكسن آنفولانزا :
معمولا توصیه می‌شود تزریق این واكسن را در زمان سرماخوردگی و بروز تب به تعویق بیندازید. همچنین گروه‌هایی كه تزریق واكسن‌های آنفولانزا برای آنها باید با احتیاط انجام شود یا ممنوع است، شامل موارد زیر هستند:
افراد مبتلا به آلرژی شدید به تخم مرغ
افراد حساس به دیگر اجزای تشكیل‌دهنده واكسن
نوزادان زیر 6 ماه
افرادی با سابقه سندرم گیلن‌باره
افراد دارای تجربه واكنش شدید به واكسن‌های آنفولانزا در دوزهای قبلی
افراد مبتلا به عفونت‌های شدید
در كنار واكسن، رعایت بهداشت فردی از جمله شست‌وشوی مرتب دست‌ها، پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه یا سرفه و پرهیز از تماس نزدیك با افراد بیمار، از جمله راهكارهای علمی و اثبات شده برای كاهش سرایت ویروس در جامعه است. مطالعات متعدد در نشریات علمی نشان داده‌اند كه این اقدامات می‌توانند نقش مؤثری در كنترل اپیدمی‌های آنفولانزا ایفا كنند.
در نهایت، با نگاهی علمی و دقیق به رفتار ویروس آنفولانزا، می‌توان از طریق افزایش آگاهی عمومی و بهره‌گیری از راهكارهای پیشگیرانه، به ویژه در آستانه فصل پاییز، خطرات ناشی از آن را كاهش داد و سلامت عمومی را در محیط زندگی حفظ كرد.
توزیع واكسن آنفلوآنزا در داروخانه‌ها
سخنگوی سازمان غذا و دارو اعلام كرد: واكسن آنفلوآنزا امسال نیز هم از مسیر واردات و هم با تولید داخلی در داروخانه‌ها عرضه شده است.
دكتر محمد هاشمی گفت: تاكنون حدود یك میلیون دوز واكسن وارداتی از كشور‌های فرانسه و هلند وارد كشور شده و در داروخانه‌ها توزیع شده است.
وی گفت: این واكسن‌ها با ارز آزاد تامین و با قیمت هر دوز 917 هزار تومان در اختیار مردم قرار گرفته است. در كنار واكسن وارداتی، شركت داخلی نیز تولید واكسن آنفلوآنزا را آغاز كرده و پیش‌بینی می‌شود امسال حدود 240 هزار دوز واكسن ایرانی وارد بازار دارویی كشور شود. قیمت این واكسن‌ها به‌طور تقریبی 900 هزار تومان برای هر دوز برآورد شده است.
سخنگوی سازمان غذا و دارو یادآور شد: سال گذشته 146 هزار دوز واكسن داخلی تولید و عرضه شد و افزایش ظرفیت تولید در سال جاری نشان‌دهنده رشد تولید داخل است.
هاشمی تأكید كرد: واكسن آنفلوآنزا برای گروه‌های پرخطر در مراكز بهداشت به صورت رایگان ارائه می‌شود و سایر افراد می‌توانند آن را از داروخانه‌ها تهیه كنند.
